Page 44 - Kuran Yolu Meal bildinmi bildinmi.com

GİRİŞ

gibi gerekçelerle hem ulemâ hem de ılımlı sûfîler tarafından eleştiril-
miştir. Hâris el-Muhâsibî’nin, Ebû Zür‘a ed-Dımaşk^’nin nefisle ilgili
işârî mahiyetteki açıklamalarını bid‘at ve dalâlet saydığı söylenir (İbnü’l-
Cevzî, Telbîsü İblîs, s. 161). Serrâc, hatalı, lâubalice ve tahrif niteliğinde
işârî yorumlar bulunduğunu belirtir ve bu yorumları Allah’a iftira olarak
değerlendirir (el-Lüma‘, s. 126). Hadis âlimi İbnü’s-Salâh, Zerkeşî, Zehebî
gibi âlimler de işârî tefsire eleştiride bulunmuşlardır. Zehebî, genel ola-
rak takdir ettiği Sülemî’nin yorumlarında asla câiz olmayan unsurlar da
bulunduğunu, bazı âlimlerin zındıklık işareti saydıkları bu tür yorumların
Karmatîler’in tahriflerinden ibaret olduğunu savunur (A‘lâmü’n-nübelâ’,
XVII, 252). İbn Teymiyye genel olarak işârî tefsirleri sakıncalı bulma-
makla birlikte bazı tasavvufî yorumların Bâtınîler’in te’villerine benze-
diğine dikkat çeker (Mecmû‘u fetâvâ, I, 243-245; V, 551; XIII, 362; XVII,
113). İbnü’l-Arabî ve izleyicilerinin bâtınî ve işârî yorumlarına yönelti-
len itiraz ve tenkitler ise çok daha ağırdır. Hatta Ali el-Kārî, Alâeddin el-
Buhârî, Bikāî gibi âlimler, İbnü’l-Arabî’nin yaptığı yorumların küfür ve
ilhad olduğunu ileri süren eserler yazmışlardır. Buna karşılık Abdurrezzâk
Kâşânî, Kıvâmüddin Abdurrahman Câmî, Dâvûd-i Kayserî, Abdullah
Bosnevî ve Bâlî Efendi gibi Fusûsü’l-hikem şârihleri ise İbnü’l-Arabî’yi ve
izleyicilerini savunmuşlardır.
Tasavvufî mahiyette tefsir yazan ilk kişinin İbn Atâ (ö. 309/922) oldu-
ğu kabul edilir. Ancak onun eseri günümüze kadar ulaşmamıştır. Ebû
Abdurrahman es-Sülemî ve Ebû Nasr es-Serrâc’ın bu eserden yaptıkla-
rı alıntılar Paul Nawy tarafından bir araya getirilerek yayımlanmıştır (bk.
Nusûs sûfîyye gayru menşûre, Beyrut 1986). Sehl b. Abdullah et-Tüsterî’ye
nisbet edilen Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm her sûreden bir veya birkaç âyetin
tefsirini içerir. Ebû Abdurrahman es-Sülemî’nin Hakāiku’t-tefsîr’i, sûfîle-
rin çeşitli âyetler hakkındaki yorumlarını bir araya getirmesi bakımından
büyük önem taşır. Abdülkerîm el-Kuşeyrî, Sülemî’nin Hakāiku’t-tefsîr’i
başta olmak üzere önceki işârî tefsirlerden de yararlanarak Letâifü’l-
işârât’ı telif etmiştir. Kâşânî’nin Te’vilâtü’l-Kur’an, Sadreddin Konevî’nin
İ‘câzü’l-beyân fî te’vîli Ümmi’l-Kur’an, Ebü’l-Berekât Cemâleddin es-Safe-
dî’nin Keşfü’l-esrâr ve hetkü’l-estâr, Nizâmeddin Hasan b. Muhammed
en-Nîsâbûrî’nin Garâibü’l-Kur’an fî regāibi’l-Furkān ve Abdurrahman-ı
Câmî’nin Tefsîrü’l-Câmî adlı eserleri kayda değer tasavvufî tefsirlerdendir.

46