Page 32 - Kuran Yolu Meal bildinmi bildinmi.com

GİRİŞ

ğan üstüdür, mûcizedir; ancak doğru bilginin kaynağı Allah’tır, başka bir
ihtimal mâkul değildir.

F) Nesih

Sözlükte “değiştirmek ve gidermek” mânasına gelen nesih ilk devirlerde
mutlak olarak bu anlamlarda kullanıldığı halde fıkıh usulünün oluştuğu ve
tedvin edildiği zamanlardan itibaren şöyle tanımlanmıştır: “Sonra gelen
bir nassın, öncekinin –ikisi bir arada olmayacak ölçüde karşıt– hükmünü
kaldırması.” Bu iki anlayış farkı sebebiyle Kur’an-ı Kerîm’de nesheden
(nâsih) ve neshedilmiş bulunan (mensuh) âyetlerin sayısı farklı tesbit
edilmiş, hükmü tamamen kaldırmayıp kapsamını daraltan, kayıt ve sınır
getiren değişiklikleri de nesih sayan ilk devir yorumcularına göre sonraki
usulcülerin tanımında mensuh âyet sayısı azalmıştır.
Allah’ın insana ve tabiata hâkim kıldığı kanunlar içinde bir de “değişim
kanunu” vardır. Buna göre fert ve grup olarak insan bilgisi, becerisi, eseri
… değişiklikler geçirmekte, bir cihetten ve bir zaman diliminde terakki
ederken bir başkasında inişe geçmektedir. Bu kanun (kevnî hüküm) karşı-
sında ilâhî dinlerin (şer‘î hükümler) uyumsuz kalması düşünülemez; çün-
kü dini gönderen de tabiat kanunlarını koyan da Allah’tır. Biri diğerinden
sonra gelen iki din arasına uzunca bir zaman dilimi girdiği için evrensel ve
ebedî olan hükümler dışında kalan tâlimat ve kuralların değişmesi (sonra
gelen dinin, öncekine ait bazı hükümleri yürürlükten kaldırması) tabii-
dir. Ancak bir dinin tebliğ ve tatbikinin ilk yıllarında, muhataplarını yeni
hükümlere ve uygulamalara alıştırmak maksadıyla, birbirini değiştiren
hükümlerin arka arkaya gelmesi câiz midir? Bu mesele öteden beri İslâm
âlimleri arasında tartışılmıştır. Sahâbe devrinde anlaşıldığı gibi “özel bir
hükmün geneli özelleştirmesi, mutlak olan ifadenin sınırlandırılması, bir
kayıt veya vasfın ihtirazî (bağlayıcı) olmadığının açıklanması, ilk bakış-
ta anlaşılan mânanın kastedilmediğinin beyan edilmesi...” kabilinden
değişikliklerin, açıklamaların câiz ve vâki olduğu genellikle benimsen-
miştir. A ve B gibi birbirine her yönden zıt iki hükümden, sonra gelenin
öncekini yürürlükten kaldırması mânasındaki değişiklik (nesih) Sünnî
çoğunluk tarafından câiz görülmüş ve örneklendirilmiş olmakla beraber

34