Page 186 - Kuran Yolu Meal bildinmi bildinmi.com

2 / BAKARA SÛRESİ · 109 – 113

ceğine ve hak ettikleri karşılığı vereceğine işaret buyurulmaktadır (hayır
kavramı hakkında genişbilgi için bk. Bakara 2/215).

111. Yahudiler sadece yahudilerin, hıristiyanlar da sadece hıristiyanla-
rın cennete gireceklerini ileri sürdüler. Fakat Kur’an, “Eğer sözünüzde
doğru iseniz kesin kanıtınızı getirin” şeklindeki çağrısıyla bu iddiaların
delilsiz ve temelsiz olduğuna işaret etmektedir.
“Kesin kanıt” diye tercüme edilen burhan kelimesi, bilimsel ve felsefî
bir terim olarak “doğruluğunda asla kuşku bulunmayan ve kesin bilgi sağ-
layan delil” anlamında kullanılmaktadır. Bu açıdan bazı âlimler Kur’an’ın
bir adının da burhan olduğunu belirtirler (meselâ bk. İbnü’l-Cevzî,
Zâdü’l-mesîr, II, 264). Bazı hadislerde de burhan “kesin bilgi ve kanıt”
mânasında kullanılmıştır (bk. İbnü’l-Esîr, en-Nihâye, “Burhan” md.).
İslâm dünyasında burhanın felsefe, kelâm ve fıkıh usulünde bir kanıtla-
ma yöntemi ve kıyas türü olarak kullanılması, Grek felsefesinin Arapça’ya
tercüme edilmesiyle başlamış ve bu yöntem, “beş sanat” denilen kanıtla-
ma yöntemlerinin (burhan, cedel, hatâbe [hitabet], şiir, safsata) en güç-
lüsü sayılmıştır (genişbilgi için bk. M. Naci Bolay, “Beş Sanat”, DİA, V,
546-547; Yusuf Şevki Yavuz, “Burhan”, DİA, V, 429-430).
Konumuz olan âyette burhanın, bütün şüpheleri ortadan kaldıracak
açıklıkta ve itirazlara yer bırakmayacak kesinlikte bir delil olduğuna
işaret edilmiş; dolayısıyla bir iddianın kabulü veya reddi, kuruntulara
değil, bu şekildeki bir kanıtlamaya bağlanmıştır. Buna göre yahudilerle
hıristiyanların, kendi dinlerinden olmayanların cennete giremeyecek-
leri yolundaki iddiaları böyle bir kanıttan yoksun olup sadece onların bir
kuruntusudur. Çünkü onlar akıllarıyla değil duygularıyla hareket ediyor-
lar; müslümanları kıskanıyor, onların küfre dönerek ilâhî lutuflardan
mahrum kalmalarını arzuluyorlardı. İşte onların cennete sadece ken-
dilerinin gireceklerini ileri sürmeleri de bir hakikat olmayıp, kıskanç-
lık duygularının ürünü olan bir temennidir. Kur’an ise boş temennilere
değil, gerçeklere önem verdiği için “Kanıtınızı getirin” buyuruyor. Çünkü
Kur’an kendi tabiriyle, burhana veya basirete önem verir (Yûsuf 12/108).
Aslında bir iddianın doğruluğunu burhanla kanıtlamak şeklindeki ilke,
görüldüğü gibi Kur’an’ın da vazgeçilmez saydığı evrensel bir ilke olup bu

188