Page 192 - Kuran Yolu Meal bildinmi bildinmi.com

2 / BAKARA SÛRESİ · 114 – 115

olarak alan Ehl-i kitabın ibadet özgürlükleri ve tapınaklarının saygınlığı
Hz. Peygamber’den itibaren müslüman yöneticilerin titizlikle uydukları
bir ilke olarak yaşatılmıştır. Hatta Hz. Peygamber, Necranlı bir hıristiyan
heyetinin Medine Mescidi’ne girerek burada kendi dinlerine göre âyin
yapmalarına bile izin vermiştir (İbn Sa‘d, Tabakāt, Beyrut, ts. [Dârü Sâdır],
I, 357). İşte diğer kitâbî dinlerin ibadet ve mâbedleri için bile böylesine
saygılı bir bakış getiren İslâm dini, kendi mâbedleri olan mescidlerde iba-
det edilmesine engel olan ve bu mukaddes mekânların tahribine çalışan-
ları zalimlerin en zalimi saymış (zulüm teriminin Kur’anî anlamı için bk.
Bakara 2/54); bu sebeple konumuz olan âyette onların mescidlere, ancak
müminlerin gücünden korkarak, onlar tarafından yakalanmaktan korkup
çekinerek girebileceklerine (Râzî, IV, 11), bunun için de müminlerin güçlü
olmaları gerektiğine; ayrıca mâbedlerin, kötü niyetlilerin oraları tahribe
ve ibadet edilmesini engellemeye cesaret edemeyecekleri şekilde güvence
altında tutulması gerektiğine işaret edilmiştir (“dünyada rezillik” ifadesi-
nin açıklaması için bk. Bakara 2/85).

115. “Doğu” ve “batı” kelimelerinden maksat, yeryüzünün tamamı, hat-
ta yeryüzüyle birlikte orada bulunan bütün varlıklardır (Taberî, I, 503).
Dolayısıyla yeryüzü Allah’ın eseri ve mülkü olduğundan şu veya bu yönün
diğerine göre herhangi bir üstünlüğü yoktur; yeryüzü bütünüyle bir mâbed
gibi olup aslolan ibadetin Allah için yapılmasıdır. İbadet esnasında zorunlu
olarak bir tarafa yönelmekse ancak sembolik bir anlam taşır. Nitekim müs-
lümanlar, başlangıçta kutsal bir mekân olarak Kudüs’teki Beytülmakdis’e
yönelerek ibadet etmişler, daha sonra bu sûrenin kıbleyi belirleyen 144.
âyetinin inmesi üzerine Kâbe’ye yönelmeye başlamışlardır. Her ne kadar
115. âyetin 144. âyetle neshedildiğini savunanlar olmuşsa da (bk. Taberî,
I, 502; Râzî, IV, 18-19), bu iki âyet arasında nesihle izahı gerektiren bir
uyumsuzluk söz konusu değildir. 115. âyet, her yerde ve her yöne yönelerek
Allah’a ibadet ve dua edilebileceğine, yani konunun özüne işaret etmekte,
144. âyet ise namazla ilgili özel uygulamayı belirlemektedir (kıble konusun-
da genişbilgi için bk. Bakara 2/142 vd.). Bazı rivayetlerde (bk. Şevkânî, I,
144-145) bu âyetin, kıblenin hangi tarafta olduğunun bilinmemesi veya
bilinse bile hastalık, yolculuk, savaş gibi özel durumlar sebebiyle o yöne

194