Page 227 - Kuran Yolu Meal bildinmi bildinmi.com

2 / BAKARA SÛRESİ · 142 – 147

143. Dilediğini dosdoğru yola ileten Allah, bu cümleden olmak üzere
müslümanları da “vasat bir ümmet” yapmıştır. “Sırât-ı müstakîm”in,
“her türlü eğrilik, aşırılık ve sapıklıktan uzak, dosdoğru, adaletli, ölçü-
lü, ılımlı ve dengeli bir yol, bir inanç ve yaşama biçimi” anlamına gel-
diği ifade edilmişti. Vasat ümmet de aynı şekilde “ifrat ve tefritlerden
korunarak inancında, ahlâkında, her türlü tutum ve davranışlarında
doğruluk, dürüstlük ve adalet çizgisinde kalmayı başaran dengeli, sağ-
duyulu, ölçülü, insaflı ve uyumlu nesil, toplum” anlamına gelir. Buradaki
“vasat” kelimesi, “hem maddî ve bedensel tutkulara kapılmaktan, zevk
ve sefahate dalmaktan hem de bedensel ve dünyevî ihtiyaçları büsbü-
tün reddederek bir tür ruhbanlık hayatına kendini kaptırmaktan koru-
nan” şeklinde de açıklanmıştır. İslâm’dan önceki dönemlerde genellikle
yahudiler ve müşrik Araplar gibi bazı toplumlar mâneviyattan büsbütün
uzaklaşarak dünyevîleşmişler, materyalist bir hayat anlayışına sapmış-
lardı. Hıristiyanlar, Mecûsîler ve çeşitli Hint tarikatlarına mensup olan-
lar gibi bazı topluluklar da dünyevî ve bedensel lezzetlere büsbütün sırt
çevirerek kendilerini koyu bir ruhaniyete kaptırmışlardı. İşte İslâm dini
bütün bu aşırılıkları reddederek ılımlı ve dengeli bir din ve dünya anlayı-
şı getirdi; bu anlayışa uygun bir toplum yapısı gerçekleştirdi (Reşîd Rızâ,
II, 4-5). Böyle bir topluma “vasat ümmet”, onun izlediği yola da “sırât-ı
müstakîm” dedi. İbn Atıyye’nin naklettiğine göre bazı eski âlimler de,
Muhammed ümmetinin –İsrâiloğulları’nın aksine– din konusunda iti-
dalden sapıp aşırılığa kapılmamaları sebebiyle vasat ümmet diye nitelen-
dirildiğini belirtmişlerdir (I, 219).
Âyete göre yüce Allah müslümanlara, bu seçkin nitelikleri dolayısıy-
la bütün insanlara şahit olma yetkisi veya özelliği vermiştir. Tefsirlerde
bu “şahitlik”le ilgili farklı açıklamalar yapılmakta olup en yaygın yoru-
ma göre âhirette bazı ümmetler, peygamberlerinin kendilerine ilâhî
hakikatleri bildirdiğini inkâr edecekler. Muhammed ümmeti ise, Hz.
Peygamber’in geçmiş peygamberler hakkında kendilerine verdiği bilgi-
lere dayanarak bu iddiayı yalanlayacak ve böylece o ümmetlere karşı pey-
gamberler lehinde şahitlik yaparak hakikati ortaya koyacaklardır (Taberî,
II, 8; İbn Atıyye I, 219; Râzî, IV, 100-101). Ancak âyetin üslûbundan, bu
şahitlik konusunun “vasat ümmet” nitelemesiyle ilgisi olduğu anlaşıl-

229